W Kijowie ukazała się książka „Polskie powstanie narodowe 1830-1831 na prawobrzeżnej Ukrainie: od mitów do faktów”. Mówimy o powstaniu, które przeszło do historii Polski i Ukrainy pod nazwą powstania listopadowego 1830 i 1831 r., a walki toczyły się m.in. na ziemiach Lubelszczyzny, Podola, Wołynia i Galicji.
Jak wiadomo, powstanie wybuchło 29 listopada 1830 roku w Warszawie atakiem na koszary wojsk rosyjskich i Belweder – pałac namiestnika, księcia Konstantego. Ten niepodległościowy zryw zakończył się 9 września 1831 roku klęską powstańców, lecz między tymi datami miało miejsce wiele wciąż często niezbadanych jeszcze wydarzeń. Powstanie objęło nie tylko Królestwo Polskie, ale też Litwę, terytorium Białorusi i Ukrainy, w tym nawet obwód kijowski.
Powstanie było dość masowe, jednak zostało stłumione przez wojska carskie ze względu na brak dobrej organizacji i słabe uzbrojenie walczących. Miało dwie negatywne konsekwencje. Po pierwsze, przez następną dekadę uczestnicy powstania byli brutalnie prześladowani, po drugie, zbuntowane regiony zostały z nową siłą poddane rusyfikacji. Powstanie listopadowe ma jednak ogromne znaczenie dla historii wyzwolenia zarówno Polski jak i Ukrainy, ponieważ pokazało siłę narodu, jego pragnienie wolności i sprawiedliwości.
Wspólna dla Ukraińców i Polaków historia walk wyzwoleńczych nie została jeszcze dostatecznie poznana. Dlatego polscy i ukraińscy naukowcy postanowili zatrzeć te białe plamy. Książka „Polskie powstanie narodowe 1830-1831 na prawobrzeżnej Ukrainie: od mitów do faktów” zawiera artykuły polskich naukowców reprezentujących instytucje naukowe w Warszawie, Kielcach, Olsztynie i Częstochowie. Natomiast Ukraińscy autorzy wywodzą się z placówek naukowych w Kijowie, Lwowie, Winnicy, Łucku, Mikołajowie, Humaniu, Chmielnickim i innych miastach.
Publikacja historyków ukraińskich i polskich ukazała się ze wstępem Emilii Jasiuk, doradcy ds. współpracy naukowo-dydaktycznej Ambasady RP na Ukrainie. Pisze ona: „Bezstronny i wyważony pogląd słynnych polskich i ukraińskich historyków pomoże każdemu, kto chce zrozumieć złożone wydarzenia końca XVIII wieku i pierwszej tercji XIX wieku na terenach przyłączonych do Rosji”. Swoją drogą ma to ogromne znaczenie, gdyż dwa wieki temu zachowanie rosyjskiego okupanta na tych terytoriach było takie samo, jak obecnie na okupowanych terytoriach Ukrainy – na Krymie i w Donbasie. Zakazy, represje, aresztowania, więzienia, nacjonalizacja mienia, zakaz wolności słowa, zgromadzeń, wolności przekonań, rusyfikacja oświaty i zakaz religii.
Monografię przygotowali naukowcy z Państwowego Uniwersytetu Pedagogicznego w Humaniu i Instytutu Historii Uniwersytetu Jana Długosza w Częstochowie pod redakcją Ihora Kryvosheyi i Norberta Morawca. W zbiorze znalazły się badania naukowe Tadeusza Epszteina z Warszawy na temat wkładu w historię Polski księcia Józefa Antoniego Poniatowskiego, bratanka ostatniego króla Rzeczypospolitej, Stanisława Augusta oraz badania Norberta Morawca o roli polskich powstań narodowych jako czynnika jednoczenia Ukraińców i Polaków. Naukowiec z Olsztyna Norbert Kasparek zgłębiał temat drogi wojsk polskich z Wołynia do Galicji w 1831 r., a naukowiec z Częstochowy Maciej Trombowski napisał o działalności oddziału partyzanckiego Karola Różyckiego w czasie powstania listopadowego. Badaczka z Kielc Lidia Michalska-Bracha zajęła się zaś tematem powstania Towarzystwa Opieki nad Polskimi Weteranami Wojskowymi 1831 we Lwowie w 1882 roku.
Mikołajowski naukowiec Maksym Zelinski poświęcił swoje badania ocenie powstań polskich XIX w. przez Romana Dmowskiego, Oksana Karlina z Łucka napisała pracę o procesie tworzenia nowej konstytucji po powstaniu listopadowym, a także problemach ustroju politycznego odrodzonej Polski. Yuliya Yartsun z Humania zajęła się zaś tematem udziału kobiet i dzieci w powstaniu listopadowym.
Omawiana wyżej książka jest drugą z serii publikacji naukowych poświęconych polsko-ukraińskiej walce o wolność przeciwko rosyjskiemu caratowi. Pierwsza publikacja ukazała się w 2014 roku, także w Kijowie. Dotyczyła powstania Tadeusza Kościuszki.
